آب مضاف
یکی از اقسام آب در فقه اسلامی آب مضاف است و آن آبی است كه به دلیل مخلوط شدن آن با چیز دیگری اطلاق كلمه آب بر آن به تنهایی صحيح نباشد. مثل آب هندوانه و گلاب يا آب گِل.
محتویات
اقسام آب
آب در يك تقسيم بندي بر دو قسم است: آب مطلق و آب مضاف.
آب مطلق
آبي است كه اطلاق كلمه آب بر آن بدون هيچ اضافه و قيدي صحيح باشد؛ و به عبارت ديگر آبي است كه با چيزي ديگر مخلوط نشده باشد و اگر هم چيزي با آن مخلوط شد، به طوري نباشد كه ديگر عرفاً به آن آب گفته نشود مانند آب باران و آب دريا؛ اگر چه چيزي به آنها مخلوط شده و اين آب‌ها املاحي در خود دارند ولي باز هم در عرف به آنها آب گفته مي‌شود.
آب مضاف
آبي است كه اطلاق كلمه آب بر آن به تنهايي صحيح نباشد؛ اعمّ از اين كه از چيزي گرفته شده باشد مثل آب هندوانه و گلاب؛ يا با چيزي مخلوط شده باشد به طوري كه ديگر به آن آب نمي‌گويند مانند شربت يا آب گِل؛ و يا به شكل ديگري باشد مثل آب دهان و چشم و غيره.
آب مضاف مخلوط يا تركيبي است كه اگر چه درون آن مولكول‌هاي آب نيز وجود دارد ولي اين مولكول‌ها با مولكول‌هاي عناصر ديگر به نحوي مخلوط يا تركيب شده است كه ديگر در عرف به اين مخلوط يا تركيب آب گفته نمي‌شود و اگر آب را بر آن استعمال كنند به صورت مضاف و اضافه شده به مفهوم ديگري خواهد بود مانند آب گِل يا گلاب كه بيانگر مخلوط يا تركيبي است كه از اجتماع مولكول‌هاي آب با مولكول‌هاي گِل (در آب گِل) يا از اجتماع مولكول‌هاي آب با مولكول‌هاي گُل (در گلاب) تشكيل شده است.
در وجه تسميه آب مضاف دو نظر مي‌توان ارائه كرد: اول: آب مضاف حكايت از آبي مي‌كند كه به چيز ديگري اضافه شده است؛ دوم: آب مضاف حكايت و بيانگر مفهومي است كه براي بيان آن از اضافه شدن لفظ آب به يك لفظ ديگر استفاده مي‌شود.
ذكر اين نكته ضروري است كه اگر آب با چيز ديگري مخلوط يا تركيب شود امّا به نحوي كه باز هم به آن آب گفته شود در اين صورت آب مورد نظر آب مطلق محسوب مي‌شود نه آب مضاف، اگر چه رنگ يا طعم آب را تغيير داده باشد مانند آبي كه مقداري رنگ يا نمك به آن اضافه شده باشد كه در اين صورت باز هم آب مطلق مي‌باشد.
خداوند در قرآن كريم مي‌فرمايد: «وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا»؛ يعني ما از آسمان آبي فرستاديم كه پاك است و پاك كننده.
حال سوال اين است كه آيا اين حكم شامل آب مضاف هم مي‌شود يا نه؟ به عبارت ديگر آيا آب مضاف پاك است و در صورت مثبت بودن پاسخ آيا پاك كننده هم هست و آيا مي‌توان با آن وضو يا غسل كرد يا نه؟ پاسخ اين است كه آب مضاف به خودي خود پاك است مگر اين كه با نجاستي برخورد نمايد. بنا به اجماع فقها آب مضاف هر چقدر هم زياد باشد به محض ملاقات با نجس – هر چقدر كم باشد – نجس مي‌شود. قريب به اتفاق فقها قائلند كه آب مضاف پاك كننده نيست كه در مقابل آن قول شيخ صدوق به جواز وضو و غسل با گلاب و قول سيد مرتضي به جواز رفع حدث با آن است؛ نظر فقهاي معاصر نيز اين است كه آب مضاف پاك است ولي پاك كننده نيست.
پانویس
- ↑ الشهيد الاول (محمد بن جمال الدين مكّي العاملي)؛ الروضه البهينه في شرح اللمعه الدمشقيه، بيروت – لبنان داراحياء التراث الاسلامي، بي تا، الجزء الاول، ص 46 و 45.
- ↑ مشفقي پور، محمدرضا؛ روشي نوين در بيان احكام، تهران، موسسه فرهنگي انتشاراتي راستان، چاپ اول، 1375، جلد اول، ص 70 و 71.
- ↑ الموسوي الخميني، سيد روح الله (امام خميني)؛ تحريرالوسيله، قم، موسسه النشر الاسلامي، 1420 هق، ج 1و 2، ص 9 و 10.
- ↑ الطباطبائي اليزدي، سيد محمدكاظم؛ العروه الوثقي، تهران، المكتبه العلميه الاسلاميه، بي تا، المجلد الاول، ص 26.
منابع
- داریوش سعادتی لیلان، آب مضاف، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: 20 اسفند 1391.